Een docent, een dirigent, een mecenas, een verzetsheld, een lesbienne avant la lettre, een feminist, cellist, kunstenaar, orkestmanager, suffragette, of een combinatie van elementen uit deze opsomming. De vrouwen die in de 'Vrouwenserie' figureren hebben zich naar de mores van hun tijd, aan de mannelijke
dominantie ontworsteld.
Het lijkt of er steeds meer verhalen, composities en kunstwerken over en van vrouwen uit de vergetelheid worden gehaald. Daarbij moet wel aangetekend worden dat de vrouwen die hun talenten konden ontwikkelen, de meeste in deze serie aan het eind van de 19de en begin 20ste eeuw, het
geluk hadden uit vooruitstrevende milieus afkomstig te zijn.
Ontelbare vrouwen hadden niet het geluk om op te groeien in een muzikaal gezin zoals dat van de zusjes Boulanger in het Frankrijk van de vroege 20ste eeuw. Huisvriend Gabriel Fauré stimuleerde Nadia en Lili. Ook het gezin inspireerde: vader Ernest won op 19-jarige leeftijd de prestigieuze Prix de Rome. Dochter Lili deed hem dat op dezelfde leeftijd na. Haar composities worden ook nu nog hogelijk gewaardeerd. Haar zus Nadia werd vooral bekend als docent. Wanneer we de carrières van componisten in Amerika bestuderen hebben er zeker 600 les van Nadia Boulanger gehad. Nadia werd onder andere gesteund en gestimuleerd door mecenas Winnaretta Singer -Princesse de Polignac. Een onafhankelijke vrouw die met haar fortuin, verworven uit de nalatenschap van haar vader, de uitvinder van de Singer-naaimachine, talloze kunstenaars ondersteunde.
Een wereld die daarbij tot de verbeelding spreekt is die van de Parijs salons. In de 'belle epoque', een nostalgische term die tussen de beide wereldoorlogen gebruikt werd om de voorafgaande periode van betrekkelijke rust te idealiseren, werd ook de middenklasse welvarender. In voorgaande eeuwen was alleen de aristocratie in de gelegenheid om de kunst te steunen. Nu konden in de beschermde omgeving binnenshuis de kunsten bloeien vanwege de particuliere giften aan componisten, musici, schilders en schrijvers. Vrouwen, die niet geacht werden een maatschappelijke carrière op te bouwen wierpen zich op als beschermers van de kunsten. De vorm van avonden waar professionele musici hun opwachting maakten in een publiek van rijke middenklasse, bourgeoisie en aristocratie stimuleerde ook de ontwikkeling van de kunsten.
Zo groeiden bijvoorbeeld de salons van de boven genoemde Winnaretta Singer uit tot ware broedplaatsen waar de nieuwste ontwikkelingen in de kunsten gehoord en gezien mochten worden. Singer, die zelf piano en orgel speelde, had naar verluid een uitstekend gevoel voor nieuwe ontwikkelingen. Het feit dat Gabriel Fauré, Maurice Ravel, Igor Stravinsky, Erik Satie, Francis Poulenc, Manuel De Falla en Nadia Boulanger haar salons frequenteerden zegt daarbij genoeg.
Mel (of Mélanie) Bonis) is het middelpunt van een van de andere concerten waarin vrouwen een hoofdrol spelen.
Bonis kreeg dankzij het feit dat haar talent door niemand minder dan César Franck ontdekt werd, de mogelijkheid om aan het Parijse conservatorium te studeren. Een studie werd haar door haar ouders gegund, niet zozeer om als professioneel musicus carrière te maken, als wel om zich met een muzikale ontwikkeling voor te bereiden op een rol als 'vrouw-van'. En geheel in de lijn van de traditie waarin vrouwen geacht werden als echtgenote een representatieve functie te vervullen trouwde ze met een rijke weduwnaar om zich pas veel later na diens dood weer te kunnen wijden aan de muziek.
Op het programma van het concert door het New Phoenix Ensemble staat werk van een aantal componisten uit de 20ste eeuw. Er
klinken trio's van de Franse Claude Arrieu
(pseudoniem voor Louise Marie Simon), de Australische Myriam Hyde, de Brits-Amerikaanse Rebecca Clarke, de Oostenrijkse- Amerikaanse Vally Weigl en de Nederlandse Rosy Wertheim. De joodse Wertheim overleefde de oorlog door onder te duiken. Verzetsstrijder, dirigent en orkestmanager Frieda Belinfante, aan wie een concert gewijd wordt met muziek van onder andere haar geliefde Henriette Bosmans, verklaarde als één van die vooruitstrevende onafhankelijke vrouwen, 50 jaar te vroeg geboren te zijn. Nog bijna 50 jaar eerder componeerde suffragette Ethyl Smith, waarvan we het trio voor klarinet, viool en cello programmeren, 'The March of the Women', het volkslied van de vrouwenkiesrechtbeweging in het Verenigd Koninkrijk op de tekst van Cicely Hamilton:
Shout, shout, up with your song!
Cry with the wind for the dawn is breaking;
March, march, swing you along,
Wide blows our banner and hope is waking.
Song with its story, dreams with their glory,
Lo! they call, and glad is their word!
Concerten
Do 30 jan ONE LIFE TO LIVE, blz 12
Vrij 21 mrt FRIEDA!, blz 19
Wo 16 apr LILI & NADIA BOULANGER, blz 23
Vrij 2 mei DONNE!, blz 25
Vrij 17 okt MÉLANIE BONIS, blz 34